 Wys³any: Pi± 14:18, 01 Lut 2008 Temat postu: Jakie s± sygna³y, ¿e kto¶ zamierza odebraæ sobie ¿ycie? |
|
| Dlaczego ludzie odbieraj± sobie ¿ycie? Czy my¶l o samobójstwie mo¿e byæ pociech±? Jakie s± sygna³y, ¿e kto¶ zamierza odebraæ sobie ¿ycie? Co mo¿na wtedy zrobiæ?
Dorota Krzemionka-Brózda: - Czy samobójca to kto¶, kto straci³ nadziejê? Barbara Pilecka: - Aaron Beck uwa¿a, ¿e najwa¿niejszym czynnikiem poprzedzaj±cym zamach na w³asne ¿ycie jest utrata nadziei. Nawet g³êboka rozpacz, ale powi±zana z nadziej±, zapobiega samobójczym zamachom. - Wszyscy prze¿ywamy trudne chwile, ale znajdujemy inne rozwi±zania. Czym charakteryzuj± siê ci, którzy odbieraj± sobie ¿ycie? - U tych osób znamienna jest sztywno¶æ poznawcza, tunelowe widzenie, które polega na tym, ¿e nie widzi siê innych rozwi±zañ, ¿adnej alternatywy. Towarzyszy temu tendencja do spostrzegania ¶wiata w dwóch barwach, tylko w czarnej lub bia³ej. Powi±zania miêdzy autodestrukcj± i tunelowym widzeniem dostrzegano ju¿ u dzieci. Dlatego w krajach zachodnich ju¿ w przedszkolach uczy siê dzieci, ¿e nale¿y dostrzegaæ ró¿ne rozwi±zania jakiego¶ trudnego problemu. Drugim wa¿nym czynnikiem, zdaniem Ringela, s± tendencje autodestrukcyjne, które rodz± siê na po¿ywce t³umionej agresji. Wed³ug Freuda, t³umiona agresja prowadzi do depresji, a ta z kolei do tendencji autodestrukcyjnych. Nad t³umion± agresj± tracimy kontrolê, dochodzi do wybuchu w postaci samobójstwa lub zabójstwa. Jestem przekonana, ¿e w ka¿dym z nas ¶cieraj± siê dwie si³y: do rozwoju i do autodestrukcji. - Autodestrukcja mo¿e przyjmowaæ ró¿ne postacie, czy jest ró¿nica jako¶ciowa miêdzy tymi, którzy pal±, ryzykownie je¿d¿± a tymi, którzy pope³niaj± samobójstwo? - To jest kontinuum, po¶rednia autodestrukcja mo¿e ³atwo zamieniæ siê w bezpo¶redni±. Ró¿nicuje je czas i ¶wiadomo¶æ. Freud twierdzi³, ¿e ka¿dy z nas przyspiesza w³asn± ¶mieræ, w taki czy inny sposób. Po¶redni± autodestrukcjê mo¿na traktowaæ jako swoisty mechanizm obronny, sposób uciszenia bólu psychicznego i niepokoju. My¶l o samobójstwie, jak mówi³ Nietsche - bywa dla niektórych osób pociech±, ¿e je¶li ich ¿ycie stanie siê nie do zniesienia, maj± takie wyj¶cie. Autodestrukcja mo¿e staæ siê nawykiem jak nadu¿ywanie alkoholu. Narkomani i alkoholicy stanowi± grupê zwiêkszonego ryzyka pope³nienia samobójstw wymienion± przez ¦wiatow± Organizacjê Zdrowia. Te po¶rednie formy autodestrukcji mog± siê przekszta³ciæ w bezpo¶rednie. - A zatem rozci±gniête w czasie i nie¶wiadome zabijanie siê "na raty" przybiera postaæ ¶wiadomej - pytanie, na ile ¶wiadomej - decyzji? - Decyzja jest ¶wiadoma, ale motywacja nie¶wiadoma. Menninger twierdzi³, ¿e pragnienie ¶mierci jest tylko hipotez±. Do koñca ¿ycia toczy siê walka pomiêdzy si³ami autodestrukcyjnymi a instynktem samozachowawczym. Bardziej przewa¿a pragnienie zabicia czy zranienia kogo¶ poprzez swoj± ¶mieræ. Jak mówi³ Freud, nie zabija siebie nikt, kto uprzednio nie pragn±³ zabiæ kogo¶ innego lub przynajmniej nie ¿yczy³ mu ¶mierci. Koncepcja agresji najlepiej ujawnia siê samobójstwach poszerzonych - gdy samobójca poci±ga za sob± innych. - Co jest najczê¶ciej bezpo¶rednim powodem samobójstwa? - Ten ostatni motyw jest kropl±, która przelewa kielich, dlatego nie jest tak wa¿ny. Najwa¿niejsze jest, ¿e cz³owiek czuje siê jak w pu³apce, zawsze jest w to uwik³any jaki¶ drugi cz³owiek i zawsze przy¶wieca samobójcy my¶l, ¿e ten drugi bêdzie cierpia³. - Kiedy kszta³tuj± siê te tendencje? - G³êboko wierzê, ¿e jak mówi³ Ringel, zasadnicza postawa do ¿ycia kszta³tuje siê w pierwszych latach ¿ycia i w du¿ej mierze zale¿y od rodziców. To oni mog± ukszta³towaæ postawê akceptacji lub te¿ odrzucenia ¿ycia. Suicydolog amerykañski Farberow twierdzi, ¿e mo¿na nawet wyhodowaæ samobójcê. - Jak zatem, paradoksalnie, mo¿na wychowaæ samobójcê? - Stawiaj±c dziecku bardzo wysokie wymagania, które s± niewspó³mierne do jego mo¿liwo¶ci i stale okazywaæ niezadowolenie. Czêsto s³yszê: "Jak nie zdasz matury, to co my zrobimy?". Znam przypadek matki, której dziecko mia³o podejrzenie nowotworu. Matka powiedzia³a, ¿e widaæ Pan Bóg wie, co robi, ¿e zabiera mi dziecko, bo córka ca³ymi dniami kuje, a ma same tróje. - Jakie s± inne uwarunkowania tendencji samobójczych? - S± ró¿ne grupy uwarunkowañ. Jedna to uzale¿nienia i towarzysz±ce im zaburzenia osobowo¶ci. Innym czynnikiem jest depresja pozbawiona nadziei. W g³êbokiej depresji jednak ludzie nie s± zdolni do samobójstwa, dopiero gdy wychodz± z depresji, pojawia siê lêk, ¿e to siê powtórzy, a osoba zdobywa do¶æ energii, ¿eby przeprowadziæ plan samobójczy. Mo¿na te¿ mówiæ o niedojrza³ej osobowo¶ci, która charakteryzuje siê zmienno¶ci± nastrojów i niskim poziomem tolerancji na stres. Do samobójstwa predysponuje te¿ osobowo¶æ borderline - z pogranicza. To typ zaburzeñ osobowo¶ci, który charakteryzuje siê uczuciem pustki i nudy, pojawiaj± siê okresy z³o¶ci, niepokoju, depresji, nieumiejêtno¶æ kontrolowania gniewu, trudno¶ci z to¿samo¶ci±, np. w okre¶leniu w³asnych preferencji seksualnych i tendencja do spostrzegania ludzi w dwóch wymiarach: albo kto¶ jest wspania³y albo dno. Towarzyszy temu du¿y lêk przed odrzuceniem, realnym albo urojonym. - Kto, w jakich okresach ¿ycia, czê¶ciej pope³nia samobójstwo? - W¶ród m³odych dziewcz±t w okresie dorastania czê¶ciej zdarza siê samobójstwo usi³owane, a starsi mê¿czy¼ni, zw³aszcza cierpi±cy na jakie¶ choroby, czê¶ciej pope³niaj± samobójstwo dokonane. Wed³ug WHO w grupie podwy¿szonego ryzyka s± m³odzi mê¿czy¼ni. Wzrasta bowiem bezrobocie, a dla mê¿czyzn praca jest wiêksz± warto¶ci± ni¿ dla kobiet. Mê¿czy¼ni te¿ mniej sk³onni s± do korzystania z porad terapeutycznych, zwierzania siê, s± bardziej zamkniêci w sobie. - Czy samobójstwo usi³owane to nieudane samobójstwo dokonane czy co¶ innego? - Do koñca nigdy nie wiadomo, czy samobójcy naprawdê chc± siê pozbawiæ ¿ycia, czy tylko wo³aj± o pomoc. M³ode dziewczyny zazwyczaj nie maj± wiedzy, jak pozbawiæ siê ¿ycia, ile tabletek za¿yæ. W ka¿dym przypadku samobójstwo jest gr± ze ¶mierci±. Wed³ug danych WHO, 1 proc. osób w ci±gu roku po samobójstwie usi³owanym, pope³nia samobójstwo dokonane. - Czy samobójstwa ludzi m³odych ró¿ni± siê od samobójstw ludzi dojrza³ych? - ¦mieræ samobójcza m³odego cz³owieka jest dramatem dla otoczenia. Natomiast samobójcza ¶mieræ starszego cz³owieka spotyka siê z aprobat± otoczenia. S± koncepcje racjonalnego samobójstwa, wed³ug których je¶li cz³owiek starszy, niepe³nosprawny i terminalnie chory chce wybraæ ¶mieræ, to nie powinno siê go odwodziæ od tej my¶li, ale wrêcz mu to u³atwiæ. Pojawi³y siê nawet poradniki, jak skutecznie pope³niæ samobójstwo, jeden z nich przet³umaczono na jêzyk polski pt. "Ostateczne wyj¶cie". Z takiego poradnika skorzysta³ Jerzy Kosiñski. - Czy s± jakie¶ sygna³y, ¿e kto¶ ma zamiar odebraæ sobie ¿ycie? - Shneidman twierdzi, ¿e w 8 na 10 przypadków s± takie sygna³y. Z moich do¶wiadczeñ wynika, ¿e zawsze osoba daje znaæ, ¿e zamierza pope³niæ samobójstwo. Jedni mówi± wprost, inni w sposób po¶redni. Na przyk³ad: wybieram siê w dalek± podró¿, z której nie ma powrotu. Mog± rozdawaæ swoje rzeczy, pisaæ listy po¿egnalne. Ludzie nie dowierzaj±, bo panuje mit, ¿e kto mówi o samobójstwie, ten go nie pope³ni, albo sygna³ jest tak zawoalowany, ¿e nie dociera jego sens. Czêsto rodzina stosuje mechanizm zaprzeczania rzeczywisto¶ci. Do koñca toczy siê gra ze ¶mierci±. Zdarza siê, ¿e kto¶ planuj±c samobójstwo, idzie do dentysty czy zamawia sobie ubranie do krawca. ¯al im umieraæ, ale uwa¿aj±, ¿e sytuacja jest beznadziejna, nie ma z niej wyj¶cia. Jeden z moich pacjentów powiedzia³, ¿e chcia³by przekazaæ swoje ¿ycie komu¶ choremu na nowotwór, kto chce ¿yæ. - Je¶li do koñca toczy siê walka, to bliscy mog± pomóc, jak? - Przede wszystkim wys³uchaæ. Denerwuj±ce s± uwagi typu: ¿ycie jest piêkne, trzeba ¿yæ. Nie nale¿y gloryfikowaæ ¿ycia, tylko skupiæ siê na konkretnym problemie i wskazaæ jakie¶ mo¿liwo¶ci rozwi±zywania. Mo¿na podsun±æ co¶ spo³ecznie po¿ytecznego, np. pomaganie innym. W naszym klubie terapeutycznym dla m³odych ludzi po próbie samobójstwa potencjalnemu samobójcy zawsze udzielali¶my konkretnej pomocy. Jak mia³ k³opoty w szkole, to szli¶my do szko³y. Postêpowanie z niedosz³ym samobójc± jest sztuk±, trzeba mu daæ, ile chce, czasu, wsparcia, ale trzeba uwa¿aæ, by nie wzmacniaæ autodestrukcyjnych rozwi±zañ. - Czy kto¶ taki mo¿e szanta¿owaæ? - Nie ma tu jasnych kryteriów. Mo¿na podejrzewaæ, u kogo¶ z osobowo¶ci± psychopatyczn±, ¿e ma tendencjê do szanta¿u, ale tak naprawdê nigdy nie wiemy, kiedy ten szanta¿ przeobrazi siê w samobójstwo dokonane. Mia³am przypadek samobójstwa dokonanego, gdy 18-letni ch³opak zapowiedzia³, ¿e jak wrócê z urlopu, to on ju¿ nie bêdzie ¿y³. I tak siê sta³o, dwa dni przed moim powrotem. Ta historia mnie do tej pory prze¶laduje. - Czy s± okresy w roku, gdy czê¶ciej zdarzaj± siê samobójstwa? - Pracowa³am w klubie dla osób po próbach samobójczych. Mieli¶my takie fale: pierwsza to maj, czerwiec, powodem by³a szko³a oraz kontrast miêdzy przyrod± w pe³ni a nastrojem. Nastêpna fala przychodzi³a we wrze¶niu, gdy m³odzi ludzie wracali do domu i szko³y, w listopadzie mniej by³o samobójstw, kolejna fala pojawia³a siê w grudniu. Dlaczego? Bo ¶wiêta, rodzina razem, wybucha³y konflikty, potem sylwester - to by³y dziewczêta, które nie maj± z kim i¶æ na sylwestra. Nowy Rok to trudny okres. Litman z o¶rodka zapobiegania samobójstw z Los Angeles potwierdza, ¿e pierwszy okres stycznia to taki okres krytyczny. Cz³owiek dokonuje jakiego¶ bilansu. - Jak sobie pomóc w takich chwilach, odzyskaæ nadziejê? - Najlepiej siêgn±æ po profesjonaln± pomoc. Warto pomy¶leæ, jak mój problem bêdzie wygl±da³ za 20 lat, spojrzeæ na swój problem z szerszej perspektywy, pomy¶leæ, ¿e wszystko mija, choæ to akurat mo¿e pog³êbiæ smutek... Warto pamiêtaæ, ¿e ¿ycie przynosi ró¿ne rozwi±zania. I szukaæ osoby, przed któr± mogliby¶my otworzyæ swe serce, "wygadaæ siê". - Dziêkujê za rozmowê. Z prof. dr hab. Barbar± Pileck± rozmawia³a Dorota Krzemionka - Brózda. To bardzo trudne pytania i szukanie na nie odpowiedzi i porady jest bardzo specyficznym problemem i delikatna sprawa....byc moze ten post pozwoli odrobine pomóc ale chcialabym jeszcze raz podkreslic, ze potrzebna jest zwsze specjalistyczna pomoc i zrozumienie... |
|